Andy Jäggi übr d'"Fasnacht 1960"

I: dr Afang und die erschti Zyt

 

Also, Andy, vrzell emol wie das ganze agfange hett.

Im Herbscht 1959 hämmer ys droffe: e baar Kolleege vo dr Chemie, Laborante, Techniggr, e Gschäftsmaa und e Schlosser – e guet gmischti Gruppe vo Handwärggr und einigi wo sünscht no druss kho sinn. Dr Dräffpunggt isch gsi d’Beiz „Kasärne“ wo’s scho lang nümmi git.

Anne 1960 simmer s’ersch mool mit emmene eifache Strohwaage in Cortège ygfahre (bi dr MUBA). E Bolizischt het ys ygwiise und eine vo uns hett mit ere Seyblootere uf däm sym Helm ummedätscht. Mit em Stäggli wo d’Blootere dra gsi isch het er ungligliggerwiis däm Schugger sin Nase „boliert“, ‚s hett bluetet wie-n-e Sau: „Jetz kunnsch mit uffe Boschte!“. Dert hänn syni Kolleege dr Blausch kha, well’s dä vrwitscht het wo si nit so rächt meege hänn. Und das bi dr erschte Dailnaam an dr Fasnacht. Bletzlig hets agfange rägne und s’Blastig-Dach isch kaputt gange. Am Mittwuch isch’s widr i.O. gsi.

 

D’Laarve hänner immr sälbr gmacht?

D’Laarve hämmer sälbr gmacht. Aine het gwüsst wie me e „Negativ“ macht. Drnoo hett me mit geegnetem Material (schpeziells Papier) das Negativ usgaschiert und innere Hitzekammere tröggnet. Die genaue Details für d’Fertigstellig wais i nümme! Jedes Joor hets e neyi Larve und Berügge gää. E Larve-Moler het si Kunscht kenne uuslääbe. D’Berügge sinn allewyl vom „Kläy“ an dr Birmannsgass koo.

Au Waggis-Bluuse hets jewiils neyi gää. Abschtimmt uffs Sujet. Dasch mi Ressort gsi. Bi dr CIBA hann i säälli Zyt dr Stoff günschtig könne „ikaufe“. Farbe und Druggmaschine sinn mir zer Verfiegig gschtande.

 

Wo hänner dr Waage baut und was hett’s für Sujet gäh?

Dr erscht hämmer in Therwil baut. E Büro-Heini vo dr CIBA hett’s meeglig gmacht! Drnoo hett’s vrschiideni Deschtinatioone gää; z.B. bim Dunkel Hans in dr „Breiti“. Unter em Rialto-Viadukt, s’Gländ vo dr hittige IWB. Bim Clochard-Copain Heggedorn Walti in Oberwil, oder im Wärgghof vo dr Firma Theuriet in Müncheschtai.

Dr erscht Waage uisch eifach gsi: mir als Waggis. Drnoo hets gä e richtigs Drämmli – uf di warti nämmli. Aimool hämmer s’Hardwasser-Problem uusgschpiilt, Verunreinigts Wasser immene Fass.

Denn hämmer bi-me-ne Auto-Car s’Dach abgsägt und nach oobe „uffgleggt“. Als Baslerstäbli-Car sin mer igfahre, denn eine vo uns hett guet kenne moole! Aimol sin mir als Clochards untr dr Brugg unterwäggs gsi. En-andermol hämmer dr Waage zueme-ne Baumstamm umbaut. Sujet: d’Clochards sin us kreftigem Holz!?

 

Du, mir fallt uff dene Fötteli uff wie wyyt d’Lüt ewägg stöhn vo de Wääge.

Das isch numme will do’s Comité stoot, die bruuche halt Blatz, es isch hütt no eso.

 

Und wo isch das Foti gmacht woorde? Y kenn jo kein vo de Lääde me.

Das isch in dr Freye Stross, anno 1965, do hesch halt no andri Lääde kha. Welle Johrgang hesch du, Däni?

 

1971.

Gopferdelli nomol. Also do bisch du erscht in 6 Joor uff d’Wält kho. (lacht) Due my jetz nit zwinge zum rächne, jetz wo mer’s grad eso glatt hänn zämme.

 

II: Sujets, Usfäll und e fählends Schild

 

Hänner e Sujetkommissioon kha?

Nei. Aigentligg nit. Jede Donnschtyg hämmer e Hogg kHaa und dört sinn Ideee uusebrünzlet woorde und me hett sich für’s einte odr andere entschiide. Amigs hämmer ganz gueti Ideee kha abr si sinn schwer gsi zum realisiere. Und unsere Waagechef nett immer e Wörtli mitgredet. Dä hett sich amme e chli uffdrängt. Mir hännen emol e bitzli umdribble welle und drnoo isch er verruggt woorde und mir hänn en wider glo.

 

Hett euch s’Comité s’Lääbe als au schwer gmacht?

Jä scho, aber dört isch es au no weniger schlimm gsi, es hett halt au Usfäll gäh, das muesch au gseh. Mr hänn zwei druff kha, die hänn Orange in vierte Stogg uffegschosse im Wohlhuus, s’erschte Huus linggs wenn de übr d’Brugg ins Glaibasel kunnsch, und die hänn bis uffe bänglet und do isch halt zwüschenine scho e Fänschter kaputtgange. Und e Brülle hämmer au emol miesse zahle. s’Comité isch do reschtiggtyver worde. Und dernoo kömme die andere und saage de dörfsch nüt me mache, s’Comité verbiety alles. Aber all die Verbott sinn kho wäge gwüsse Sache wo sich ergäh hänn, so Schyybe wo zämme donneret worde sinn oder die Fassade wo verschmiert worde sinn vo de Orange. Das, würd y saage, uffgrund vo de Reschtriggtioone hett sich das veränderet. Zum guete.

 

Hänner au Jubiläum gfyhrt?

Zum 10. hämmr dr Waage als Gschänggkorb baut, mit emmene Bügel drüber.

 

E Gschängg an d’Basler Bevölgerigg, dasch eigentligg bescheide.

Hejo, 10 Johr Gschängg an d’Basler Bevölgerigg. Aber s’Johr druff isch ys s’Gäld usgange und mr hänn dr dupfeglychi Waage nomol gno und anderscht agmolt… Dr Chauffeur isch 1970 e Wyybuur vo Buus, dr Löw Ärnschti, gsi, und z’Biel-Bängge hett är au Rääbe kha. Är hett ys dr Traggtor zer Verfiehgig gstellt und isch en au no grad gfahre.

 

Was isch eigentligg dy Lieblingssujet gsi?

Am liebschte ha-n-y ganz eifach dr Waggis kha. Mir hänn immer e Gmieshändler welle ussspiile wo als Waggis us em Elsass uff Basel kunnt zem do sy Gmies verkaufe. Mr sinn immr widr uff das zruggkho und hänn en aimool als Sujet ghaa.

 

Was hett dört d’Fasnacht eigentligg koschtet?

Jo, öbbe 200-300 Frangge pro Naase, alles zämme. Aber ebbe, mir hänn immr versuecht, alles sälber z’mache.

 

Wo hänner euri Högg kha?

Mir sinn ins Restaurant Post. Dr Wirt isch dr Biedermaa Pauli gsi, dä hesch du nüm kennt. Das isch e Legände gsi in dr Beizeszene. Beizer sinn dört no Beizer gsi wie’s si hütt nümme gitt und dä isch e Fan gsi vo uns. Wemmer ‚gnue’ kha hänn, no hett er gseit „Jetz gömmer no ins Hazyland“, ych zahl euch no e Teeli. Und e Teeli isch e Whisky gsi. Und so isch me denn dört aabe gfahre mit em Auto und noch em Teeli isch me heimegfahre mit em Auto!!

 

Und denn, was hänner in de 70er usgspiilt?

1971 hämmer uffem Waage s’Rothuus nochebaut.

 

Ah jo, y mag mi no guet bsinne…

Hejo glar, do bisch du jo drbyy gsi… Und lueg emol genau (zeigt e Föteli), gsehsch do? Do hett dr Dunkel Hans am Moorgestreich bim Sandreuter s’Schild MARKTPLATZ abgschrubt und hett’s by uns am Waage montiert. Und ändi Wuche hett är’s wider uffegmacht. Mir hänn an dr Fasnacht s’Originaalschild uffem Waage kha und dört oobe hett’s gfählt. Und keine hett’s gmerggt!?

 

III: Glyggelääbe und Schämpis vom Fredi Spiilmaa

 

Isch in dene 30 Johr d’Glygge zämmebliibe?

Dr harti Kärn isch lang zämmebliibe. Es isch eso gsi bi uns, dasch no interessant, me hett allewyyl gluegt ass me Nochwuchs kha hett und denn sinn die wo in däm „Mittelaltr“ gsi sinn usgstiige. Eimol hett’s e Loch gäh, do sinn’s numme no 6 gsi, aber das isch noch mynere Zyt gsi. Es hett immer vrschiideni Kombinatioone gäh vo Lüt wo de kennt hesch und Lüt wo de nit kennt hesch, und so hett sich mit dr Zyt e Kreis bildet, dä isch nadürligg enorm gsi. Aber nochere gwüsse Zyt isch das ganze usenandrbröggelet. Und s’interessante isch, mir alte, hütt hämmer kei Kontaggt me mitenandr und keine weiss worum. Me hett sich eifach usenandergläbt, es isch kein uff dr ander böös gsi oder so. Abr es sinn au nümm alli do, e baar sinn leider scho gstorbe.

 

Was hänner eigentligg für Alöss kha in dere Zyt?

Do hämmer vyyl glatti Sache gmacht. Aimol hämmer e Spanferkelfescht kha, das isch e glatte Zwaidäägige gsi in Daischpere [Densbüren; Am. vo dr Red.] bim Hans und Jetty Dunkel. Drungge hämmer wie d’Spanier, uss grosse Fläsche e halbe Meter überem Grind, zwüschenyne isch au emol e Dropfe ins Muul. Oder emol e Znachtässe wo jede e Schnauz hett miesse ha, dasch wild zue und här gange. Oder mr sinn mänggmol bi unsrem Chauffeur (Wyybuur) go hälfe Truube lääse. Wemmer e Feschtli kha hänn, no hett niemer am 8i odr am 10i gstöhnt asser wott abzische.

Anno 1972 hämmer e legendääre Usflug gmacht. Mr sinn in Fragg und Schaale uff Luzern, Kersiten und uf e Bürgestogg. Alli hänne Kotelette kha und ych hammer sogar extra no e änglischi Zytig kauft, y ha kei Woort könne lääse druss. Droffe hämmer ys am moorge am 10i in dr Boscht und ein gno, ass me langsaam weiss wie’s goht, und denn isch me mit em Auti vom Glacé Müller an d’Fähri gfahre und uff dr Münschtrfähri isch das losgange. Und alli hänn gfrogt wo’s ahnegoht und mit dr Zyt hett sich das entwigglet: „Mr göhn an e Ärztekongräss uffe Bürgestock.“ Und d’Lütt hänn das glaubt, z’Luzärn genau s’glyche.

Und uffem Bürgestogg, das isch dr Hit gsi. Dr Eggmaa Ruedi hett d’Idee kha mir könnte dört go baade. Und är isch an d’Kasse und no seit die an dr Kasse ob mir vo dr Gsellschaft sinn wo do e Fescht hett. Jo, hämmer gseit, mr sinn ebbe e chli frieh aber mir wurde gärn e Beedli näh, aber hänn keini Badhoose do. Jetz hett ys die Kassefrau für alli Badhoose gäh und mir sinn go schwimme. Aber dr Chef hett gmerggt ass öbbis nit stimmt und nochere halbe Stund isch er kho und hett gseit „so und jetz alli ab.“ Das isch unglaubligg si. Mir hänn ys wider miesse umzieh und Diechli hämmer fasch keine kha. Und dernoo isch die richtigi Gsellschaft ygloffe…

Odr au ganz guet: an dr Grien 80 hämmer e Modeschau organisiert. Zum grosse Gaudi vom absolut voll besetzte Zält hämmer e Modeschau gmacht und alli sinn als Fraue kho, mit hoche Absätz und mir mit unsere stramme Waade, das hett usgseh, y sag’s dr. Die wo’s hüt no gitt, die lache jetz no, incroyable. Eine isch kho als Anni vo Böckte, mit emmene alte Koffer, ich als alts Hudelwybli. Do hämmer zwei Lüt kha, Regisseure, wo uns das bybrocht hänn, wie me lauft uffem Laufstäg, unter anderem dr Mutschler Ärnscht vom Bebbi sym Jazz.

 

Und an dr Fasnacht, hänner do au eso feschti Alöss kha?

Zum Byspyyl hämmer eine kha, dr André Quain, dä hett immer uffem Waage kocht, eimol hett er Fondue gmacht, eimol hämmer e Häärd uffem Waage kha und är hett für uns alli Pizza gmacht, oder en andermol heissi Würschtli. Das isch e Traditioon worde.

E Szene wo einigi Johr ganz interessant gsi isch; dr Spielma Fredi, übr syni Gepfloogeheite hesch no dörfe scharfi Witz und Sprüch mache, dasch hüt au nüm eso. Das isch eine gsi wo ainigi e warme spezielle Bezug kha hänn. Obwohl är jo kai nätte Dyssi gsi isch zum aluege. Und sälli Zyt hett är eine vo uns kennt und är hett gwüsst d’Clochare, das sinn die wo eine emol bi ihm im Laade gsi isch mit synere Frau (är isch a gfrogte Couturier gsi). Dernoo hett är jedes Johr wo mir kho sinn immene Korb e Fläsche Champagner aabeglo vo sym Balkon aabe, wo’s Käffeli jetz isch. Und drnoo hett me dört e Schämpis drungge und dr Korb widr uffegloh mit Räppli und Orange etc. Ob mir jetz diräggt us dr Fläsche drungge hänn oder ob är no zwei Gleesli derzue gäh hett weiss y nüm im Detail. Das isch eso e Traditioon gsi am Mäntig.

 

Sinner emol mit de Leitere de Lüt ins Huus yyne?

Nei, das hämmer nie gmacht.

 

IV: Intrigiere und Vränderig

 

Wie hett sich’s vränderet in dere Zyt?

Es hett scho damals gheisse es heig z’vyyl Wääge und mir sinn scho rächt verpöönt gsi.

 

D’Lüt wänn halt eifach regglamiere welle.

Aber lueg, wenn du Zytig lysisch, es wird numme das gschriibe was negatyv isch. Und s’negatyve wird no schlächtr gmacht und s’guete nüm erwähnt.

 

Hänner eigentligg no intrigiert?

Das hämmer no gmacht, hejo, uf de Strosse und in de Källr. Mir sinn no richtig uff d’Gass in de 60er Johre, Laarve a, aber das isch halt verloore gange. Aber es kunnt no öbbis anders drzue: d’Gsellschaft hett sich eso vränderet in dr Stadt. Wenn eine e Mögligkeit kha hett, öbbis z’kaufe uffem Land rund um d’Stadt umme, no isch er halt gange und isch zum Deil nit emol me an d’Fasnacht kho. Und no hesch du eigentligg die Lüt wo du do kennt hesch in dr Stadt, die hänn sich eso verzettlet um d’Stadt umme, und wenn si in d’Stadt kho sinn no hänn si gseit es lauft jo gar nüt me. Hejo, ha-n-y immr gseit, will ihr jo fählet! Und duur das hesch du halt au weniger Lüt kennt wo de hesch könne apeile zum intrigiere.

 

Und vyyli klassyischi Beize gitt’s jo au nüm.

Das isch eso, jä, zem Byspyyl d’Kunschthöhli isch jo e markante Dräffpunggt gsi dozumols, eventuell kunnt das wiider mit em neye Beizer, die hänn jo no „Livebands“ kha! Und dört hesch du d’Lüt kennt wo de e bitzli hesch könne attaggiere, fasnächtlerisch. Und dört hesch au e Whiskely gno und dr Dunkel Hans hett immr no zwei Fläsche extra drbyy kha im Sagg, drmit s’nit s’tüür worde isch hämmr dr eigeni gno. Mir hann dört scho e gwüsse Yfluss kha uff d’Beizerszene, do jetz halt e negatyve – für d’Beizer. Oder was au interessant gsi isch: die Masggebäll in dr Safferezumft oobe oder in dr Muschtermäss. Abr vyyli Beize gitt’s nümme, z.B. Alte Bayrische, Basler Kanne, Storche, Börse, Alti Gerbe, Goldige Stärne (jetz im Dalbetal),Paradies, Gambrinus, Salm, Leue und Gryffe im Glaibasel.

 

Und hütt wüsse vyyli gar nüm was das isch, intrigiere.

Jo, mir sinn letschti do druff kho: Friehner hesch du Fasnacht mehr für die andere gmacht, hüt khasch es fascht numme für di mache, will die andere gitt’s fascht nüm. Und du hesch jo das au erläbt, wo si dir d’Sache klaut hänn, das sinn nadürligg au eso Negatyverläbnis, aber das isch e gsellschaftspolytischs Probleem.

 

Was sinn eso d’Hauptvränderige gsi in dene 30 Johr?

S’ intrigiere isch emol öbbis wo abhande kho isch. Und du dörfsch nüm die glyche Sprüch mache. Abr in de 80er Johre isch vyyles andersch worde. Es hänn dir Lüt Sache vom Waage aabe klaut, das isch scho unagnähm gsi. Und wenn de vom Grossbasel ins Gleibasel kho bisch, no hesch dänggt du fahrsch in e anderi Stadt. Bsunders unagnähm isch es in dr Clarastross und Gryffegass gsi, und au in dr Räbgass, also y mein jetz nit die wo dört ummestöhn, die mien jo au gläbt ha, die arme Sieche.

Und au no öbbis: friehner isch scho me drungge woorde wie hütte. Also, uff dr andere Syyte, während dr Fasnacht, syg’s jetz am Cortège gsi odr zoobe, wemmer usgflippt sinn, es isch nie eine saggvoll gsi. So-n-e Ussrissr hämmer nie kha. Alli saage es wird immr numme gsoffe. Es wird nadürligg scho drungge abr us wellne Gründ au immr, es hett sich jede untr Kontrolle kha. Und am moorge simmer jo au no heimegfahre… mit em Trämmli, uff di warti nämmli.

 

Wenn hesch gmerggt ass Schluss isch?

Dr Kerper hett nim welle und s’Ganze isch fascht in Arbet usgartet!

 

Und, Hand uffs Härz, was vrmissisch jetz am meischte?

Dass nimme so klassisch intrigiert wird dasi nüm so rächt ka drbyy si. Positiv isch dass es allewyyl no ainige „Ainzelmasgge“ wie d’Bâlaari!