E glai Gschicht vom Waggis

Hänn ir ich scho mol yberlegt wo dr Waggis aigentligg härkunnt? Us em Elsass? Guet groote (abr das isch jo au nit schwer gsi). Abr wie kunnt är an d’Fasnacht, und syt wenn gitt’s en do z’Basel? Und worum hett är e so-n-e yyble Ruef dass mängg holdi Dame schloofloosi Nächt hett wäge-n-im? Hänner immr scho welle wisse, he? Denn sinner am richtige-n-Ort.

Zem erschte mol isch s’Wort Waggis anno 1870 belegt, maint ämmel dr gueti alti Rudolf Suter im Baseldytsche Weerterbuech. Die erschti Abbildig vommene Waggis datiert vo 1874 (Bild oobe rächts, dr Waggis isch in dr Miitti und traait e holdi Daame uff em Buggel; Originaal im Basler Staatsarchiv), abr mit em hyttige Waggis hett dä fascht nit gmainsam (dient numme luege: dä trait jo edli Schueh und kaini Zoggeli, hett e glaini Naase und e Schloofhuube, fasch ebbis uss dr „Commedia dell’Arte“). Me gseeht sofort, fasch kai Fasnachtsfiguur läbt e so wie dr Waggis. Dr Dummbeeter, dr Blätzlibajass und die alti Dante hänn sich nit gross veränderet und ihri Identität bhalte; dr Waggis hett sich, grad in de letschte dryssig Johr, fasch ney erfunde.

Abr zerscht zer Gschicht. Dr ächti Waggis isch e soziali Randfiguur im Elsass gsi, dehaaime z’Melhüüse, und ganz sichr aine wo nit vyli Frinde kaa hett. Er isch aine gsi wo dur d’Masche vom soziale Netz keit isch (odr gar nit hett yyne welle, kunnt druff aa wie me luegt): Vagabund, Strolch, Riiseschnuuri, Schnapsnaase und immr zu Ybeltate-n-ugffglegt, aine vor däm Männer und Fraue hänn miesse uffpasse. Wenn dr Waggis partout hett miesse schaffe, denn isch är e Tagleehner gsi und hett sich bimmene Buur e paar Centimes verdient – dä hett em drnoo e blaue-n-Arbetskittel gää wo dr Waggis denn grad mitgnoo het (was emol s’blaue Hemmli erkläre wurd).

Wo dr Waggis gsi isch, isch’s hoch zue und här gange; är hett an kaim Dorffescht derfe fähle, er hett gschnuurt und provoziert und isch kainere Schlägerey uss em Wäg gange. Wäge däm isch er au bewaffnet gsi, und zwar mit em „Munifiesel“, e Stierenärv wo gstreggt und treggnet worde-n-isch (e Mordswaffe, vor allem wemme no Drooht drum umme gwigglet hett). Mänggi Waggis hänn numme-n-e Knippel kaa, odr au e Knoche (und jetz wisset ir au worum me bis vor e paar Johr Waggis an dr Fasnacht gseeh het, wo-n-e Knoche ummegschlaift hänn; säll Traditioon isch fasch verschwunde, laidr, usser bi dr Herrefasnacht uffem Land, dert gsehsch säll no amigs). Fazit: dr Waggis isch e Schnuuri gsi, e Wyyberheld, e Stimmigsbombe, ammene guete Taag e Charmeur abr au e fuule Sagg, aine wo dry ghaue hett und wo's nit immr ganz genau gnoo hett mit em Gsetz, dr hellscht isch er nit gsi, abr au yrgendnaime dure schlau, e Malefyzbueb und e Haimlifais drzue - domols wie hitte.

Bi dr Basler Fasnacht isch dr Waggis lang e traditionells Goschdym gsi: blaus Hemmli, wyssi Sogge, roti Krawatte, wysse Kraage, (zue) grossi Zoggeli und amigs e Huube. Typischi Accessoirs sin d’Kokarde in de Farbe vor franzeesische Trikolore (blau-wyss-root) und e Ykaufsnetz mit Gmies gsi. Ziebele hett’s fir jungi Maitli gää und gääli Riebli fir alti Jumpfere (no hitt erkennsch e rächte Waggis dra, dass är mit dr lingge Hand Reesli gitt (Härzsyyte) und mit dr rächte Räppli vertailt…). 

Friener isch d’ Naase immer root gsi, zem verdytlige, ass d’Elsässer (und d’Waggis ganz im spezielle) gärn tief ins Wyyglas gluegt hän. Abr noch em zwaite Wältkrieg – und speziell sit de 70er Johr - isch die am afang numme lycht greesseri Nase immer greesser und greesser worde, so dass sie jetzt zumene veritable Zingge verkoo isch. Die hyttig Larve isch dodrmit zer Persiflaasch uff d Persiflaasch worde.

Sit de 80er Johr gseeht me-n-au ganz anderi Goschdym, und dr traditionelli Waggis gitt's numme no bi ainzelne Ylique und natyrligg bi de Binggis. Dr traditionell Waggis isch sälte worde, abd drfyyr kunnt dr ney Waggis in meh Forme und Farbe drhär. Immr meh Clicque dien nymmi Bauelle bruche und hänn e ganzi Bandbreiti an Goschdym uss edle Stoff, wo mit em Sujet besser dien harmoniere. Traditioone gehn au bim Waggis verloore, henu, es isch esoo. Drfyyr läbt dr Waggis.   

Der gseehn also, dr Waggis hett sich stargg veränderet, abr är vertrait immer no die glyyche Wärt. Wäg sällem gitt’s au kai Figuur wo-n-e so ghasst wird und so gliebt (erschteres vom Fasnachtscomite, letschteres vo de Binggis und hybsche Fraue). Was erklärt dass me nit ka Waggis wärde, Waggis muess me syy…

Und als Supplement no-n-e glaini Koschtprob wie-n-e ächte Waggis schwätzt:

"Bonjour zämme. Mich han se aangestellt, um eych Rambasse la Monde du Schnitzelbangg z exschpliziierä. Alors, die isch in dännem Joor ebbe son durchzooge gsin wie der Lard fumé in Häägeme. ’S han e baar d Kepf loo hängge un sin fruschtiert gsää, well se ums verregä kenn Applöis bykumme han. Des liggt doran, dass se sech schu zfriide gää han, wenns Värsle sich gryymt hat. Dien sotte halt emool bym Schampedyss verby, wunn äne däne Schlyff à la Bâloise bybringe dät, wos brücht um nit z’fallierä."

Alles glar?